De voorbereidende fase.
Het was in november 1997 (dus vorige eeuw !!!) dat onder het impuls van Simon VANDEVELDE, ex-Heersenaar ( destijds ook kabinetschef van wijlen Louis Roppe), in Heers sprake was van de oprichting van kring voor heemkundigen.
Enkele jaren voordien belegden enkele mensen van de Provinciale Secundaire school een vergadering voor geïnteresseerden in het verleden van de Heerse dorpen. Ze wilden toen overgaan tot de stichting van een geschied- en heemkundige kring, pluralistisch van instelling, om enkele keren per jaar te vergaderen en te spreken over de geschiedenis van Heers en zijn omliggende dorpen, over merkwaardige gebouwen, over de dialecten, over de naamgeving (familie-, straat en veldnamen) of over gebruiken en gewoonten die hier gangbaar waren. Het toenmalig initiatief kwam niet onmiddellijk van de grond maar de gedachte was geboren en bleef verder sluimeren.
Zeker in het hoofd van Simon Vandevelde die reeds lang actief was in andere Limburgse heemkundige kringen. Hij nam later de draad weer op voor zijn geliefd Heers en zocht bondgenoten bij Jos Schoefs en Tony Ruison om een voorlopig bestuur te maken.
Besloten werd om een kring open te stellen met medewerking van andere bestaande verenigingen in de gemeente die misschien de kennis en de studie van andere componenten van de Heerse identiteit behartigden.
Nadat we over een aangepaste vergaderruimte konden beschikken in de plaatselijke bibliotheek kon het initiatief zich verder ontwikkelen. Op maandag 9 maart 1998 werden een aantal mensen uitgenodigd in de gemeentelijke bibliotheek om nader kennis te komen maken met onze plannen.
Als doel werd vooropgesteld dat de nieuwe Geschied- en Heemkundige kring de belangstelling zou opwekken voor de kennis van de identiteiten van Heers en zijn fusiedorpen zoals ze door de loop der eeuwen gegroeid waren. Ze zou zijn leden en alle geïnteresseerden vertrouwd moeten maken met het verleden van deze nederzettingen , (hun ontstaan en hun groei), maar zich ook inlaten met de studie van de volksgebruiken en het volksgeloof en de plaatselijke dialecten. Kortom de Kring zou in zijn schoot de geschiedenis, taal en naamkunde en de volkskunde behandelen in lezingen en bezoeken, maar ook aan de hand van beeldmateriaal (foto’s, kaarten, plannen.. enz.)
De eerste bijeenkomst bracht een twintigtal geïnteresseerden bijeen. Ieder kerkdorp was vertegenwoordigd. Dit was een bewuste keuze want elk kerkdorp herbergt heemkundige schatten. Alles verliep in een losse en gemoedelijke sfeer en de aanwezigen werden betrokken via vragen en antwoorden.
Als Simon het had over de verklaringen van sommige familienamen en veldnamen werd alles stil. Denken we bijvoorbeeld maar aan de naam Missotten = Michotte, een verkleinwoord van Michel, of aan Himpedel (Opheers) : een laagte waar frambozenstruiken (in het duits Himbeere) groeiden.
Op 4 juni 1998 stond “Met twaalven in een dop” centraal. Ook de dialectiek van de Heerse dorpen werd een eerste maal aangepakt.
Publicaties over Heers en zijn deelgemeenten werden besproken tijdens de vergadering van 01/10/1998. Oo de volgende jaren kwamen interessante sprekers ons meer vertellen over onze streek of over figuren uit onze contreien.
2003 Definitieve start.
Omdat bijna alles draaide rond de voorzitter en vooral om anderen actief te betrekken in de vereniging stelde onze voorzitter ons op 03/07/2003 voor aan Raymond Lambie, voorzitter Heemkunde Limburg vzw. Dit was de grote start voor de oprichting van de “Heemkunde Groot-Heers”.
Op de stichtingsvergadering waren een dertigtal geïnteresseerden komen opdagen. Ze kregen al een eerste heemkundige realisatie op tafel : een rasechte Bovelinger, een wijn gerijpt in eigen streek.
Onmiddellijk werd gevraagd aan de aanwezigen om een ontwerp van logo te ontwikkelen, waarin de symboliek van de 12 dorpen in terug te vinden was. Daar werd ook beslist om zo vlug mogelijk over te gaan tot de verkiezing van een nieuw bestuur .
Reeds op 02 oktober 2003 keurden 27 leden de statuten goed tot oprichting van een vereniging zonder winstoogmerk, overeenkomstig de wet van 27 juni 1927.
Heemkunde Groot-Heers was geboren, als pluralistische vereniging die tot doel heeft de heemstudie en heemschut te bevorderen.
Volgende leden werden verkozen als lid van de raad van bestuur : Simon Vandevelde (voorzitter), Michel Mathei (ondervoorzitter), Tony Ruison (secretaris), Jos Heeren (penningmeester), René Thirion, Dora Dessart, Jos Schoefs en Raymond Lambie.(leden)
Als eerste realisatie moeten wij het Sint-Maartensvuur in Vechmaal vernoemen, waar in samenwerking met de plaatselijke Chiro-jeugd , méér dan 200 mensen samenkwamen, om dit oud volksgebruik weer tot leven te brengen in onze contreien.
Nog dat zelfde jaar, op 04/12/2008, gidste Jean Nossin ons op een voortreffelijke wijze in de kerk van Veulen en gaf ons een deskundige uitleg omtrent de architectuur, de geschiedenis en de aard van de kunstwerken die aldaar bewaard worden.
Jaar 2004.
Begin 2004 werd besloten om binnen de kring, werkgroepen op te richten rond thema’s als geschiedenis van de dorpen, dialecten, namen van gehuchten en landerijen, bijnamen, folklore en dorpsgebruiken.
Onder leiding van Boudewijn Knevels mochten wij op 08 januari 2004 een bezoek brengen aan het schrijfmachinemuseum te Heers.
Bert Baree vertelde ons over de lotgevallen van Raes van Heers in februari en in maart brachten wij een bezoek aan het Gallo-Romeins museum te Tongeren waar de tentoonstelling “Neanderthalers in Europa” gesitueerd was..
Als medewerker van de “Erfgoeddag” hielden wij dan in april een fototentoonstelling van familieportretten uit onze dorpen. Wij telden ongeveer 300 bezoekers.
Ook in mei en in juni werden wij aangenaam vergast op plaatselijke uitstappen in Heks en in Horpmaal met als gidsen respectievelijk Jos Valley en Michel Mathei, die ons lieten kennis maken met de plaatselijke geschiedenis en hun getuigen..
“De Romeinen in Haspengouw” was een boeiend thema dat ons 07/10/2004 werd gepresenteerd door Prof. Mark Lodewijckx (KUL).
Op 11 november was er de tweede uitgave van het Sint-Martensvuur, ditmaal georganiseerd te Horpmaal in samenwerking met de plaatselijke dorpsraad.
En om het jaar af te sluiten hield Jos Bleus uit Borgloon een geslaagde uiteenzetting over “Verbannen monniken van Villers” of de relatie tussen de Graethemkapel van Borgloon en het Monnikenhof te Hex.
Jaar 2005.
Dit jaar zal in de analen van de Heemkunde Groot-Heers gegriefd blijven als het jaar dat wij een permanent vergaderlokaal kregen toegewezen door de gemeente Heers. Ons vroeger lokaal in de bibliotheek van Heers werd geruild met een schitterende locatie in het Lodewijk Lavki-huis te Heks.
Onze eerste activiteit in 2005 was een stadsbezoek aan de vurige stede LUIK, met een historische wandeling onder de deskundige leiding van mevrouw FrancineVan Rillaer.
In maart hield Luk Machiels een lezing over de “Keltische wortels van Limburg”.
In samenwerking met de boogschuttersgilde St-Sebastiaan uit Heers, deden wij ook mee met de Erfgoeddag van 17 april.
De bezoeken aan het waterwinningsgebied te Rukkelingen (Charly Claesen) en aan het Monnikenhof te Heks (Jos Valley) werden door vele leden bijgewoond en geapprecieerd.
De St-Martensvuren werden ontstoken in Mettekoven met de medewerking van de plaatselijke KVLV.
Jaar 2006.
Gezien zijn ouderdom en de verre avondverplaatsingen vroeg onze voorzitter Simon Vandevelde ontslag te nemen in de bestuursraad.
Als blijk van waardering voor al zijn inspanningen en zijn doorzetting om onze kring op te richten, alsmede om zijn geschiedkundig werk in het algemeen werd hij in een “Oorkonde” tot erevoorzitter aangesteld. (voordracht ter ere van Simon Vandevelde)
Als nieuwe voorzitter wordt Michel Mathei verkozen. Ook Jos Valley verving Dora Dessart als bestuurslid.
Tussendoor liet Jos Valley een DVD afspelen over “Oud Boeren-alaam”.
Op 02/02/2006 kregen wij een voordracht over “Mettekoven” door Boudewijn Knevels
en op 04 maart bezochten wij in Tongeren het begijnhof en de archeologische site met gids Frits Berckmans .
De volgende maanden zorgden Jos Valley voor een avondwandeling naar de kapel van Horn St-Pieter in Vechmaal en luisterden wij naar een boeiende uiteenzetting van Johan Daenen tijdens het bezoek aan zijn dorp Batsheers.
Ook deden wij ook weer mee met de actie “Erfgoeddag” met het thema “Kleur”.
Na het verlof stonden we paraat voor een wandeling in het “Blote Voetenpad” parcours van Zutendaal en we staken het Sint-Maartensvuur aan in de modderige velden van Gutschoven.
Verschillende leden werkten intussen ook mee aan een gemeentelijk studie naar verdwenen voetpaden.
Jaar 2007
Ter vervanging van Simon Vandevelde en van Jos Heeren , beiden ontslagnemend, worden Johan Daenen en André Vanacken (penningmeester) als bestuurslid opgenomen.
Het lokaal te Heks wordt bemand met twee P.C.’s. We tellen 37 leden.
“Natuur in Haspengouw op zijn paasbest” was het onderwerp waarmee gastspreker Eddy Dupae het werkjaar opende.
In februari kwamen de dialecten aan de beurt. Jef Oris, uit Kortessem maakte ons wegwijs in zijn dialect; Terwijl we in maart iets konden opsteken van Michiel Dusar als hij het had over “Historische bouwstenen en klimaatswijziging”
Ook Borgloon , Hasselt en Sint-Truiden werden met ons bezoek vereerd.
Te Klein-Gelmen werd het St-Maartensvuur aangestoken en het jaar werd afgesloten met een spreekavond door Marc Lateur met als titel “Oude of antieke kunst”
Jaar 2008
Aangezien de kring dit jaar haar vijfjarig bestaan viert, zal er op 12 oktober een jubileumviering georganiseerd worden in de lokalen van het gemeentehuis te Heers.
Een werkgroep die zal instaan voor de organisatie hiervan, is al druk bezig met de voorbereiding hiervan.
Jos Schoefs 13/07/2008